Kırım Özerk Cumhuriyeti’nde Akmescit’in 65 km kuzeybatısında, Akyar’a 95 km, Ak Meçet’e 67 km uzaklıkta bir sayfiye kentidir. Kezlev (Türkçe: Gözleve, Ukraince: Evpatoriya – Євпаторія, Rusça: Yevpatoriya – Евпато́рия) yönetim birimi 66 km², 120.000 nüfusa sahip bir rayondur. Rayon merkezi Kezlev’in nüfusu 106.000’dir (2001). Rayon merkezinden hariç 3 kasabası daha vardır. Osmanlı etkisinin en yoğun olduğu yerlerdendir. Mimar Sinan’a ait bir cami vardır (Kezlev Han Camii). Bir Türk kavmi olan Musevi Karaimler burada yaşamaktadır. Kentteki Karaim sinagogu (kenesa / kenassa) her zaman ziyarete açıktır. Kezlev, aynı zamanda Kırımlı meşhur şair-ozanlardan Aşık Ömer’in de doğduğu yer olarak bilinir.

Köyleri;

Celçak (Komsomolskoe), Karalar (Çernuşki), Mamaşay (Kamenolomna), Oybur (Krilovka), Teges / Tegen (Niva), Ungut (Abrikosovka).

Daha Büyük Görüntüle

Konu başlıkları

1 Tarih 2 Günümüzde Kezlev 3 İklim 4 Kezlev ve Civarındaki Tarihi ve Mimari Eserler ile Doğal Güzellikler

Tarih

Kezlev’in şu an kurulu olduğu yerde MÖ 6. yy’ın sonlarında bir antik Yunan yerleşimi olan Kerkinitida (Kerkintida) kenti kurulmuştu. Günümüzde bu antik Yunan ve İskit yerleşimi olan Kerkinitida’dan sadece kale duvarları kalmıştır. Kent 17. – 18. yy’lar arasında Kırım Hanlığı’nın en büyük kentlerinden biri oldu. 1784’ten beri ismi Yevpatoriya’dır (Yevpatoria / Evpatoriya / Ievpatorija).

Antik Kerkinitida şehrinin kalıntıları üzerinde kurulan şehir, ismini “Gözlemek” kelimesinden almaktadır. Evliya Çelebi’ye göre ise şehrin ismi, buraya kurulan “Gözlü Ev” adlı bir Tatar köyünden gelmektedir. Kırım Tatarlarının Kezlev diye isimlendirdiği bu şehir Türkiye’de Gözleve olarak bilinmektedir.

Bronevskiy, «Gözleve bir ticaret şehridir. Burada daimî olarak Han tarafından tayin edilen askerî garnizon komutanı vardır. » der. Buna göre; Kırım Hanı’nın yönetimindeki Kezlev’de bir askeri garnizon bulunmaktaydı. Kefe Sancağı Veziri Sencivan Paşa tarafından yaptırılan liman dolayısıyla o dönemde de önemli bir ticaret şehri konumundaydı. Kezlev, günümüzde de Kırım’ın en önemli ticari limanlarından biridir.

Günümüzde Kezlev

Kırım’ın en önemli kara, demiryolu ve deniz yolu kavşak noktalarından ve aynı zamanda Rusya ve Ukrayna’nın da en önemli ihraç limanlarından biri konumundadır. Şehir, 107.000 civarında bir nüfusa sahiptir. (2013 tahmini)

Kezlev, Kırım’ın en iyi ve en meşhur şifalı çamur banyoların bulunduğu yerlerden biridir. Ayrıca, özellikle çocukların tedavi edildiği pek çok sağlık merkezi (sanatoryum) vardır. Bu tesislerde özellikle çocuk hastalıkları, romatizmal hastalıklar ve göğüs hastalıkları tedavi edilmektedir. Yunus balıkları ile felçli çocukların tedavi edildiği merkezlere dünyanın dört bir yanından hastalar gelmektedir.

Kezlev, temiz,altın sarısı ve Ukrayna’nın ilk Mavi Bayrak sertifikası alan kumsalları ile de meşhurdur. Deniz gayet temizdir.

İklim

Kezlev’in iklimi kuru ve durgundur. Kırım genelinde güneşli günlerin en fazla olduğu yer Kezlev’dir. (2.459 saat / 24). Plajlarının kumlu olması ve fazla derin olmamasından dolayı çocuklu aileler tatil için bu bölgeyi tercih etmektedirler.

Kardeş Şehirler

Kezlev 2005 yılında Silifke ile kardeş şehir olmuştur.

Kezlev ve Civarındaki Tarihi ve Mimari Eserler ile Doğal Güzellikler

Kezlev Han Camii

Bakınız : Han Camii

1944 Sürgün Anıtı

Kırım Tatarları 18 Mayıs 1944 sürgününe tabi tutulduktan sonra yıllarca süren mücadelenin ardından 1989’dan itibaren yeniden vatanları Kırım’a geri dönmeye başladıklarında kendilerine uygulanan bu soykırımı gözler önüne sermek için, Rusların büyük muhalefetine rağmen, Kırım’da her şehre bir sürgün anıtı dikmeye başlamışlardır.

Bu anıtlardan biri de Kezlev’de Mimar Sinan’ın Han Camii’nin yanındaki parkta yer almaktadır. Anıtın üzerinde Latin harfleriyle Tatarca ve Rusça olarak “Genotsid ve Deportatsiada elak olgan Qırımtatar Halqına hatire…” şeklinde bir yazı yer almaktadır. Şimdilerde özellikle Han Camii’ni ziyaret ettikten sonra bu anıt ziyaret edilmekte ve Kırım Tatar ve Türk Dünyası şehitleri için dualar edilmektedir.

Türk Hamamı

Han Camii’nin karşı sokağında 50 metre kadar ileride sokağın gidiş istikametine göre sol tarafında yer almaktadır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde “…avluya (Han Camii) karşı yolda aşırı güzel bir hamam vardır ki Şam’daki Defterdar ve Sinaniye hamamlarına benzer.” şeklinde bahsedilen hamamın 16. yy’da yapıldığı tahmin edilmektedir. Hamam, kadınlar ve erkekler için iki ayrı bölüm olarak meydana gelmektedir.

Hamamın bulunduğu mahalleye yerleşen Ruslar, hamamdaki mermerleri yerinden söküp evlerinde kullandıkları için, hamam önemli ölçüde tahribata uğramıştır. Şu anki görünümü ile acilen restore edilmesi gerekmektedir.

Cuma Camii ve Aziz Baba Mevlevi Tekkesi (Derviş Tekkesi)

Cuma Camii ve Aziz Baba Mevlevi Tekkesi, Han Cami’nin birkaç yüz metre ilerisinde yer almaktadır. Cami ve tekkenin 16. yy’da inşa edildiği tahmin edilmektedir. Cami günümüzde oldukça harap ve yıkık vaziyettedir. Minaresinin yarısı yıkık, sadece yan duvarları ayaktadır. Caminin yanındaki Aziz Baba Mevlevi Tekkesi ise, camiye göre daha şanslı vaziyette hiç olmazsa üstü kapalıdır.

Anlatılanlara göre, 2. Yekaterina zamanında camiyi tahrip eden Ruslar, dervişleri de idam etmişlerdir. Cami ve tekke, 1944 sürgünü sırasında da bu sefer Rus uçakları tarafından bombalanmıştır. Cami ve tekkenin restorasyon çalışmaları esnasında caminin hemen yakınındaki bir kuyuda Müslümanlara ait yüzlerce iskeletin bulunması da bu anlatılanları doğrular mahiyettedir.

Tekkenin 20 gözden oluşan zikir odaları ve orta avlu 1996 yılında restore edilirken tuzlu kum kullanıldığı için şimdilerde duvarlardaki sıvalar toz halinde yere dökülmektedir. Yapılan bu yanlış restorasyonun ardından binayı kurtarabilmek maksadıyla, acilen başlatılan ikinci restorasyon çalışması ise kaynak yetersizliği yüzünden ağır ilerlemektedir.

Karay Kenesası, 18.yy

Karay Türklerinin dini merkezidir. Kezlev’in ara sokaklarında, Karaimskaya Sokağı Numara 68’de yer alır. Hazar İmparatorluğu döneminden kalan Musevi dinine mensup Karaylardan günümüzde Kırım’da sadece 700 kişi kalmıştır. Karayların Kırım genelinde faal durumdaki tek ibadethanesi burasıdır. Müze görevlileri bütün ziyaretçilere, dinlerini ve Türk olduklarını gayet güzel bir biçimde izah etmektedirler.

Kenesanın hemen bitişiğinde Karay cemaati tarafından işletilen temiz bir restoran bulunmaktadır. Karaim Mutfağı, Kırım Tatar mutfağı ile tamamen aynıdır.

Odunpazarı Camii

Kezlev’in Odunpazarı semtindedir. Rus işgalinin ardından Evangelist Kilisesi olarak kullanılan bu yapı günümüzde Yedinci Gün Advenistleri tarafından kilise olarak kullanılmaktadır. Gösterişli olmayan sade bir yapıdır.

Sinan’ın tezkerelerinde sözü edilen türbe (Tatar Han türbesi), herhalde yıkılmış olduğundan, hiçbir kaynakta adı geçmemektedir.

Kezlev’deki diğer önemli yerler

Aziz Nicholas Katedrali, Kezlev Bölge Müzesi.

Kezlev’de yok olmaya yüz tutmuş ve zamanla yok olmuş eserler

Tatar Han türbesi

Sinan’ın tezkerelerinde sözü edilen türbe, herhalde yıkılmış olduğundan, hiçbir kaynakta adı geçmemektedir.

Kerkinitida kalesi

Evliya Çelebi «Bir iç kale ile, doğusunda bir büyük kalesi vardır. Dış kaleye açılır bir demir iç hisar kapısı, limana bakan balyemez topları vardır. Kalenin kara tarafı kesmekaya hendektir.» der.

Nurüddin Sultan Camii

Evliya Çelebi «Nurüddin Sultan Camii güzel bir mâbeddir. Kınm’da evvelâ şanı yüksek Han… bundan sonra Kalgay Sultan’dır ki derviş meşreblidir. Sonra Nurüddin Sultan gazaplı, celalli bir gazi padişahzade idi. Bu ikisi Selamet Giray evladlarından olduklarından, Mehmet Giray Han’a Akçayım (yani Ulu Ağam Kardeşim) derler.» der.

Diğerleri

Evliya Çelebi «Çarşısında birkaç büyük mescidi, beş adet hamamı vardır. On bir adet tüccar hanı olup üçü çok büyüktür. En büyüğü de İslâm Giray Han efendimiz merhumun hanıdır. Tarihi 1062 (1651) dir. 245 ev vardır. Mehmet Han binası olan han kale gibidir, kat kattır, demir kapılıdır. 2 adet tefsir medresesi vardır. 5 adet sibyan mektebi, 3 adet tekkesi, 7 adet çeşmesi vardır. İslâm Giray Çeşmesi çarşı ortasında dört köşeli ve büyüktür, tarihi 1061 (1650) dir.» Buradaki tarihler karışıktır, çok defa O’nun seyahati ile uygun düşmüyor.

Kezlev’deki 17. ve 18. yy’da yapılan diğer camiler, dört duvar üzerine kubbe ile sade yapılardır. Şor Camii ve Karasu Bazar Camii gibi diğer bazıları da dik ahşap çatı ile örtülü, üç nefli camilerdir.

Müzeler

Tarih Müzesi

1921 yılında kurulan müzede yaklaşık 90 bin parça eser sergileniyor. Müzede Kezlev yöresinde bulunan antik eserler, eski paralar, değerli kitaplar, sanat eserleri yer alıyor. Müze binasında ayrıca konferans ve söyleşiler yapılıyor.

Duvanovskaya,11 adresindeki müze 10:00-21:00 saatleri arasında ziyarete açık.(Çarşamba ve Cuma günleri hariç)

Şarap Müzesi

Ecza Müzesi

Karaeva,4 adresindeki müze 08:00-20:00 saatleri arasında ziyarete açık.

Posta Müzesi

Karaeva,2 adresindeki müze 08:00-15:00 saatleri arasında ziyarete açık. (Pazar günleri kapalı)

Sanat ve Heykel Müzesi

Moryakov meydanı  adresindeki müze 10:00-22:00 saatleri arasında ziyarete açık.