Vatan KIRIM Dilde, Fikirde, İşte Birlik!
Zekeriya BAŞARSLAN
Yüzyıllar içinde Türkiye’ye göç etmek zorunda kalan Kırım Tatarları, beraberlerinde getirdikleri kültür değerlerinin en belirginlerinden olan yırlarını ve oyunlarını günümüze kadar sürdürebilmişlerdir.
Anonimlik olgusu gereği yırların sözlerinde bir takım değişikliklerin olması kaçınılmazdı. Sözlerde olan bu değişiklikleri Tatarların yoğun olarak bulundukları bu üç ülkede karşılaştırmayı uygun buldum.
Coğrafi olarak birbirlerine yakın ve aynı zamanda Karadeniz’de kıyısı olan Kırım, Türkiye ve Romanya arasında ortak olarak söylenen halk yırları arasında, Elif Dedim Be Dedim, Bos(z)torgay, Ay Ç(ş)alaşım,Yüksek Minare, Eki de Çomak Balasın (Seydosman veya Sitosman), Kalaylı Kazan, Kara Deniz,Aydagül, Çipiyim, On Eki Ordek v.b. yırlar bulunmaktadır.
Sözlerinde veya okunuşlarında yöresel etkileşimle bir takım değişiklikler oluşmuştur.
Bu çalışma ile sizlere bu değişiklikleri sunmaya çalışacağım.
Öncelikle Türkiye’de yaygın olarak bilinen ve sevilen türkülerden Bostorgay (Boztorgay) ile başlamak istiyorum.
Bostorgay halk yırının Şerfedinov derlemesinde aşağıdaki sözler bulunmaktadır:
BOSTORGAY[1]
Bostorgay degen ayvanın da,
Cılgada bolur yuvası
Cavun cavsa sel alır da,
Ey aruvum,
Cılay da kalır anası
Çöl yanında bostorgay da,
Tarı da sepsem aşamay
Sizin yaknın kızları da,
Ey aruvım,
Biznin yaka oşamay
Ev aldında gül terek de,
Yel eskende sallana.
Üstüne mingen bir kuşçık da,
Ey,aruvım,
Yırlay, yırlay tavlana.
Eskişehir Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği,Folklor Şöleni Bülteninde:
BOSTORGAY[2]
Bostorgay degen ayvanında cılgada bolur yuvası
Cavun cavsa sel alır da ey aruvum, cılayda kalır anası
Bir kışkene bostorgayda darı da sepsem aşamay
Sizin yaknın kızlarıda ey yaruvum bizim yakka uşamay
Col yanında bostorgayda boylay su içer
Yarim anda men mında ey yaruvum, cılay cılay kûn geçer.
Kırım çeşitlemelerinden bir diğerinde ise sözler aşağıdaki gibidir.
BOSTORGAY[3]
Bostorgay degen kuşçiknı da,
Cılgada bolur yuvası.
Cavun cavsa sel alır da, ey aruvum,
Cılay da kalır anası.
Ev aldında gul terek de,
Yel eskende sallana.
Üstüne mingen bir kuşçık, ey aruvım
Yırlay, yırlay tavlana
Ev aldında bostorgay, da
Arpa sepsem aşamay.
Yaşamaycak yaş kızlar, ey aruvım,
Endi bezge karamay.
Eskişehir’de yayınlanan Kırım Halk Türküleri’nde:
BOSTORGAY[4]
Bostorgay kuşnun balasıda, cılgada bolur yuvası
Cavun cavsa sel alırda ey aruvum cılayda kalır anası,
Col canında boztorgay da, tarıda sepsem aşamay
Sıznın yaknın kızlarıda ey aruvum bıznın yakka uşamay,
Üyüm aldında gül terekte yeller eskende sallana
Üstüne mıngen bir kuşçuk ay aruvum cırlayda, cırlay tavlana,
Col canımda boz torgayda cırlay da cırlay kunkeşe
Anayda anda, men mında ey aruvum cılayda cılay kun keçe,
Dobruca ‘da derlenen Boztorgay adlı kitapta yer alan sözler şunlardır.
BOZTORGAY[5]
Boztorgay degen ayvanın (da)
Cılgada bolır yuvası
Cawun (da) cawsa sel alır balasın
Cılay (da) kalır anası.
Bödene torgay boz torgay (da)
Boylay (da) boylay suw ĭşe
Yarim anda men mında, ey o yar
Cılay da cılay kün geşe.
Bĭr kĭşgene boztorgay (da)
Tarı (da) sepsem aşamay
Sĭznĭñ yaknıñ kızları (da), ey o yar
Bĭznĭñ yakka uşamay.
Üyümnĭñ aldı gül terek (te)
Celler eskende sallana
Üstüne kongan boztorgay (da),ey o yar
Cırlay da cırlay tawlana.
Bir kĭşgene alaşa (da)
Dünyalarnı dolaşa
Bĭznĭñ yaknıñ kızları (da), ey o yar
Kayda (da) barsa yaraşa.
Dobruca Türk Halk Metinlerinde sözler:
BOZTORGAY[6]
Boztorgay degen ayvanım da
Cılgada bolur yuwası
Cawınlar cawsa sel alır ey aruwın
Cılay da kalır anası
Bîr kîşkene boztorgay da
Boylay da boylay suw işe
Anası mında o anda ey aruwım
Cılay cılay kün keşe.
Bîr kîşkene boztorgay da
Tarı da sepsem aşamay
Sîznîñ yaknıñ kızları ey aruwım
Bîznîñ yakka uşamay.
Üyîmnîñ aldı gül terek
Celler eskende sallana
Üstüne mîngen boztorgay ey aruwım
Cırlay da cırlay tawlana.
Bîr kîşkene boztorgay
Dünyalarnı dolaşa
Bîznîñ yaknıñ kızları ay aruwım
Kayda barsa yaraşa.
Yasemin isimli sanatçının kasetindeki sözler ise:
BOSTORGAY
Bostorgay degen ayvanın da
Cılgada bolur yuvası
Cavın cavsa sel alır da o yarim oy
Cılay da kalır atası
Bir kışkene arglaşa da
Dobrucanı dolaşa
Anayım anda men mında da o yarim oy
Ah di ah di kun geşe
Bir kış kene bostorgay da
Cem beremen aşamay
Sizin yakkın kızları da o yarim oy
Bizim yakka uşamay
Bostorgay Değerlendirmesi:
“Yangray Kaytarma”,”Kırım Tatar Muzıkası”, “Eskişehir Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Folklor Şöleni Bülteni” ve “Yasemin” isimli sanatçının kasetinde “Bostorgay” s harfi ile yazılmıştır.Romanya “Boztorgay”, Türkiye“Kırım Halk Türküleri” Emel Dergisi’nin yayınladığı teyp kasetinde,Dobruca Türk Halk Edebiyatı Metinleri ve “TRT” yayınlarında, Boztorgay z harfi ile yazılmıştır.
Birinci dörtlük küçük değişmelerle hepsinde aynı kabul edilebilir.Kaytarma,Boztorgay,Bülten,Dobruca,Yasemin ve TRT yayınında birinci mısralar aynıdır..TRT’de“degen ayvanın”yerine “denen hayvanın” görülmektedir. Diğerlerinde “kuşçiknı” ve” “kuşnun balası” değişmeleri vardır.Dobruca’da “cawunlar cawsa”, w ile yazılmıştır.Diğer sözlerde de v harfi yerine w kullanılmıştır.“Balasın”sözcüğü de farklıdır.
İkinci dörtlükte Kaytarma’da “çöl yanında”ile başlayan mısra,Türkiye’de Kırım Tatar Türküleri’nde “col canında”olmaktadır.Kırım Tatar Muzıkası’nda “ev aldında bostorgay da”olarak başlayan üçüncü söz, Kaytarma’da ikinci dörtlüğün birinci mısrasından sonra gelen ikinci mısranın öncesi gibi gözükmektedir.Üçüncü ve dördüncü mısraları da diğerlerinden farklıdır.Arpa ve tarı değişimi de görülmektedir.Kaytarma’da üçüncü söz diğerinde ikinci sözdür.Kırım’ın kendi içindeki çeşitlemesidir.
Dobruca da ve Boztorgay da; “Bîr kîşkene boztorgay da/Tarı da sepsem aşamay” mısrası ile başlayan dörtlük ,üçüncü kıtadır.Yine Boztorgay da; “Bödene torgay boz torgay(da)” mısrası ile başlayan ikinci dörtlük ile ,Dobruca da “Bir kîşkene” ile başlayan ikinci dörtlükler ilk mısralar dışında hemen hemen aynıdır.Türkiye’de yayınlanan kitapçıklarda,”col canında(canımda,yanımda) boztorgay da/”sözleri ile başlayan dörtlükler bulunmaktadır.Beş kıta olan sözlerle enfazla sözü olan boztorgay yırı Dobruca kitabında bulunmaktadır.
Şerfedinov ve.Ennarov’da “Ay Çalaşım” yırının sözleri aynıdır.
AY ÇALAŞIM
Ay, çalaşım, çalaşım, çalaşım
Ciysam tersem, asabay
Sen çalaşka kelgende, kelgende
Tiz çekermen, asabay.
Taze otmek pişirip pişirip
Bal koyarman, asabay
Sen çalaşka kelgende, kelgende
Tay soyarman, asabay.
AY ŞALAŞIM, ŞALAŞIM![7]
(oyun)
Ay şalaşım, şalaşım, şalaşım,
Külge pişken kalaşım!
Sen şalaşka kelkende, kelkende,
Tay soyarman, asabay
Tatar aşı (tabak börek) pişrip, pişirip
May kuyarman, asabay.
Üyüm’ aldı şukurşık, şukurşık
Şaytan kazgan asabay;
Ekimiz de bir boyda, bir boyda,
Mewlâ’m yazgan, asabay!
Aydı oynayık, oynayık oynayık
Toy yasayık, asabay;
Biz eşikte siz törde, siz törde
Şıňlaşayık, asabay……..
AY ÇALAŞIM[8]
Ay, çalaşım, çalaşım, çalaşım
Ciysam, tersem, asabay.
Sen çalaşka kelgende, kelgende
Tiz çekermen, asabay.
Taze otmek pişirip, pişirip,
Bal koyarman, asabay
Sen çalaşka kelgende, kelgende
Tay soyarman, asabay.
AY ŞALAŞIM ŞALAŞIM[9]
Ay şalaşım şalaşım
Künge pişken kalaşım
Sen şalaşka kelgende, kelgende
Tay soyarman asabay
Tataraşı pişirip, pişirip
May kuyarman, asabay.
Uyim aldı şukırşık, şukırşık
Şaytan kazgan, asabay
Ekimiz de bir boyda, bir boyda
Mewlâm yazgan asabay, asabay
Aydı oynayık, oynayık oynayık
Toy yasayık asabay
Biz eşikte, siz törde
Şınlaşayık, asabay
ÇALAŞIM[10]
Erkek-Kız: Haydı oynayık, oynayık
Toy yasayık asabay,
Ey, çalaşım, çalaşım,çalaşım
Kulge pişken kalaşım
Oyun
Erkek : Sen çalaşka kelgende, kelgende
Koy soyarman asabay,
Kız: Tabak börek pışırıp, pışırıp
May koyarman asabay.
Oyun
Erkek-Kız: Üyüm aldı çukurçuk çukurçuk
Şeytan kazgan asabay
Ekimizde bır boyda bır boyda
Mevlam yazgan asabay
ÇALAŞ[11]
Aydı oynayık, oynayık, oynayık, Toy yasayık asabay.
Ey çalaşım, çalaşım, çalaşım, kulge pışken kalaşım
Sen çalaşka kelgende kelgende kelgende, Tay soyarman asabay
Tabak börek pişrip, pişirip, pişirip, may koyarman asabay.
Ay Çalaşım,Değerlendirmesi:
Kaytarma da ve Kırım Tatar Muzıkası’nda bütün sözler aynıdır.Kırım’da söz değişimi görülmemektedir.Yır dört beyitten oluşmuştur.Dobruca’da ve Boztorgay’da “ay şalaşım”olmuştur.Çalaşım sözcüğü Romanya(Dobruca)’da şalaşım şeklini almıştır.Diğer sözlerde yine ç harfi yerine ş kullanılmıştır.Külge ve künge harf değişikliği de belirtilebilir.Kırım’da dördüncü beyit,Dobruca’da ikinci dörtlüğün ilk iki mısrası olmuştur.Kırım’da “tiz çekermen asabay”,”taze otmekpişirip/bal koyarman asabay”sözleri Dobruca’da ve Türkiye’de yayınlanan sözlerde yoktur.Bektöre’de tay yerine koy soyarman sözcüğü kullanılmıştır.Türkiye’de zaman zaman at eti yeme konusunda çıkan tartışmalardan kurtulmak için koy sözcüğü kullanılır olmuştur.Tabakbörek pışırıp pışırıp/may koyarman asabay sözleri Türkiye’de geçmektedir.Dobruca’da ,”Tatar aşı(tabakbörek) ikisi de kullanılmaktadır.Aydı oynayık son dörtlükte yer alırken,Türkiye’de ilk sözler olmaktadır.Dobruca’da “biz eşikte siz törde/şınlaşayık ,asabay” sözleri diğer bölgelerde yoktur.En çok mısra da Dobruca’dadır.
YÜKSEK MİNARE[12]
Yüksek minare,kaşlerin kare
Altın, kumüş bıkır pare
Yolladım yare.
Yüksek minare, kaşlerin kare
Efkârımdan çaldırayım
Kemane, dare.
Yüksek minare dibinden keçtim
Bagçasaray çeşmesinden
Salkın suv içtim.
YÜKSEK MİNARE[13]
Yüksek minare
Kaşlerin kare
Efkârımdan çaldırayım
Kemane, dare
Yüksek minare
Merdiveni yok
Benim dilber yârim gibi
Hiçbir yerde yok.
Yüksek minare
Altından geçtim
Nazlı yârin elinden
Serin su içtim
Yüksek minare
Önünden (dibinden) geçtim
Rakı içtim, konyak içtim
Dünyamdan geçtim.
Amanın berber
Sevgilim dilber
Altın makas, gümüş tarak
Mis kokur eller.
YÜKSEK MİNARE[14]
Yüksek minare, kaşları kare
Efkârımdan, şaldırayım kemane, dare,
Yüksek minare, Kaşların kare
Altın, gümüş, bakır para(e) yolladım yare,
Yüksek minare tıbından geçtim,
Nazlı yarın, kollarından salkın su ıştım.
Yüksek Minare Değerlendirmesi:
Kırım Tatar Muzıkası ve Kırım Tatar Yırları kitaplarında “Yüksek Minare” piyano eşlikli ve sözsüz olarak yayınlanmıştır.Yüksek Minare, Dobruca’da Bülbül Sesi’nde beş ayrı dörtlükten oluşmuştur.Ne Kırım’da ne de Türkiye’de olmayan dörtlükler eklenmiştir.Türkiye’de Kırım Halk Türküleri’nde üç beyittir.Dobruca çeşitlemesi beş,beş,sekiz,beş hece ölçüsüne uymaktadır.Yalnızca üçüncü dörtlükte sekiz yerine yedili hece ölçüsü yazılmıştır.Belki de “elinden” yerine, “ellerinden” sözü olmalıdır.Diğer ülkelerde karışık yazım şekli kullanılmıştır.Onlar da düzenli yazılınca aynı hece ölçüsü görülmektedir.Kırım ve Dobruca’da “kaşlerin kare”,Türkiye’de “kaşları kare”olmuştur.Kırım’da birinci söz,Türkiye’de ikinci söz olarak yazılmıştır.Türkiye ve Dobruca’da ilk dörtlük aynıdır.
EKİ DE ÇOMAK BALASIN[15]
Eki de çomak balasın ay
Aydadım tuzga
Kelinçeknin yosmasın ay
Bermem de kızga, ey
Kemane, dare çaldırıp, ay
Çıktım(da) yolga.
Savlıkman kal tuvganım, ay
Men kettim Orga, ey.
SİTOSMAN SARAY SALDIRGAN[16]
Sitosman saray saldırgan ay boydan (da) boyga
Nışanımda yok edĭñ ay, hoş keldĭñ toyga, asabay
Ekĭ (de) şomak (budan) balasın ay aydadım sazga (tuzga)
Kelĭnşeknĭñ yosmasın ay, denĭşmem kızga, asabay.
Sitosman saray saldırgan ay töbesĭ şĭşe
Oynap külgen künlerĭm ay, esĭme tüşe,asabay.
(Caşlıgımda Şekkenlerin esime tüşe, asabay):
Sitosman saray saldırgan ay, elli kulaş
Birge ösken akran tenmen, körmedim kuwnaş, asabay.
Sitosman saraysaldırganay, köşesi kırık
Caşta, kartta kuwnak yok ay, boynımız buruk, asabay.
EKI ÇOMAK BALASI[17]
Ekıde çomak balasın ay
Aydadım tuzga,
Kelınşeknın yosmasın ay
Bermemde kızga asabay,
Seydosman saray saldırgan ay
Boydanda boyga,
Nışanımda yok edın ay
Koşgeldın toyga asabay,
Seydosman saray saldırgan ay
Töbesi şışe
Oynap kulgen kunlerım ay
Esıme tüşe asabay
EKİ ÇOMAK BALASIN[18]
Eki comak balasın aydadım tuzga,
Kelincknin yosmasın denişmem kızga
Ah demesem kateyim (ay) çandım (da), kuydim
Şu kafirnin balasın (ay) kaydan da suydim
SİTOSMAN SARAY SALDIRGAN[19]
Sitosman saray saldırgan ay
Boydan boyga
Nışanımda yok edĩñ
Koş keldĩñ toyga asabay
Ekî de şomak balasın ay
Aydadım sazga
Kelînşeknîñ yosmasın ay
Denîşmem kızga asabay.
Sitosman saray saldırgan ay
Töbesî şîşe
Oynap külgen künlerim ay
Esîme tüşe asabay .
Seydosman (Sitosman)-Ekide Çomak Balasın, Değerlendirmesi:
Birinci dörtlük Kırım’da ve Türkiye’de aynıdır.Yalnızca Kırım’da bermem ve denişmem söz farklılığı vardır.Kaytarma ‘da yer alan “eki de çomak balasın”ezgisi başka, sözleri uyan bir yır görünümündedir.Kırım’da yer alan ikinci söz başka hiçbir yerde yoktur.Bu başkalık ezginin farklı oluşundan olsa gerekir diye düşünüyorum.Yine Dobruca çeşitlemesi sözlerinin çokluğu bakımından diğerlerini aşarak öne çıkmaktadır.İkinci söz dışında bütün sözler “Sitosman saray saldırgan ay” olarak başlamaktadır.Romanya Boztorgay ve Dobruca Türk Halk Edebiyatı Metinleri’nde bütün sözler aynıdır.Türkiye’de ise türkü genellikle Seydosman adıyla bilinmektedir.Kırım halk Türküleri’nde ikinci ve üçüncü sözler “Seydosman saray saldırgan ay” olarak başlamaktadır.Seydosman(Sitosman) Türkiye’de ve Dobruca’da yaygın olarak bilinmektedir.
KALAYLI KAZAN[20]
Kalaylı kazan içinde-kaz balası
Kıznı baştan çıkargan-oz anası
Men bir saray yaptırdım,çevresi sırma,
Anavga-mınavga koz atıp boynumı urma
Kamur dolma yaptırdım,aşasın dep
İstegenin aldırdım,yaşasın dep.
Kırım Tatar Muzıkası’nda bütün sözler aynıdır.Yalnızca yaşasın dep yerine yaşansın dep yazılmıştır.
KALAYLI KAZAN[21]
Kalaylı kazan ĭşĭnde kaz balası
Kızın baştan şıgargan öz anası.
Kalaylı kazan ĭşĭnde kaz etĭmĭz
Oynap,külüp toy yasamak adetĭmĭz.
Kız kafeste bir kuştur,ürkütseñ uşar
Cĭbere-berse anası,colından şaşar.
Alla degen aş kalmaz,aywa tĭşler
Cibere-berse anaylar balalar nĭşler?
Kalaylı Kazan Değerlendirmesi:
Kırım’da yer alan sözler iki yayında da aynıdır.Yalnızca”yaşansın dep” ve “yaşasın dep” farklılığı vardır.Birinci beyit hepsinde aynıdır.Dobruca’da olanlar “şıgargan” diğerleri çıkargan olarak yazılıdır.Dobruca’daki ikinci sözler uygulamalarda Türkiye’de kabul görmüştür.Oysa Kırım Halk Türküleri kitapçığında bu sıra ile gitmemektedir.Halkımız uygun gördüğü sözü öne çıkarmıştır.Üçüncü söz olarak “Beline(belinge) kuşak yaptırdım çevresi sırma/anavga mınavga koz etıp boynumu urma” sözleri yaygınlaşmıştır.Böylece Türkiye’de yaşayanlar kendilerine özgü sözleri oluşturmuştur diyebiliriz.Şu ana kadar olan türkülerden Kalaylı Kazan da bu özellik belirgin gözükmektedir.Dobruca‘da olan sözler de kendi içinde bütünlük göstermektedir.
KARA DENİZ[22]
Kara deniz col berse de, kaday
Caldamay keçmem, asabay, kaday
Sen kaytarmay, men olmiy de, kaday
İç vazgeçmem, asabay, kaday
Karaga kara yaraşmaz da, kaday
Şert bolmasa, asabay, kaday
Tevekkel cigit, ah, demez de, kaday
Dert bolmasa, asabay, kaday
Eki kolun bem-beyaz da, kaday
Cebine de sıymay, asabay, kaday
Olecekmen dertinden de, kaday
Kimseler duymay, asabay, kaday.
KARA DENİZ[23]
Kara deniz col berse de kaday,
Caldamay keçmem, asabay-kaday
Sen kara toprak capınmay da, kaday…
Men vazgeçmem, asabay-kaday
Karaga kara yaraşmazda,kaday
Şert bolmasa, asabay-kaday.
Tevekel de cigit,ah ,delez de ,kaday
Dert bolmasa,asabay-kaday.
Eki elin bem-beyaz, da ,kaday
Cebine sıymay, asabay-kaday.
Oleceksin derdinden de, kaday,
Kimseler duymay,asabay-kaday.
Kırım Tatar Muzıkası’nda ,tevekkel yerine tevekel, demez yerine delez yazılmıştır. Dizgi yanlışlığı da olabilir. A.Rıfat’ta sözler iki dörtlükten oluşmuştur. Çaldamay kecmem sözüyle ç harfinin yerleri değişiktir.İkinci dörtlükteki çigit de ç harfiyle yazılmıştır.
Boztorgay’da, ilk iki dörtlük hemen hemen aynıdır. Kadây , tewekkel , cĭgĭt kelimelerinde okunuşu belirten harfler kullanılmıştır.Üçüncü dörtlük tamamen farklıdır.
Asabımsın,sen menĭmsĭn kadây
Elâlımsın asabay, kadây
El kolında emanetsĭn kadây
Bĭr malımsın, asabay, kadây.
Kırım Tatar Muzıkası,Boztorgay, Kırım Halk Türküleri’nde birinci dörtlük aynıdır. Yalnızca“capınmay”,”cabınmay”ve“gabınmay”yazılımları farklı görünmektedir.
İkinci dörtlük her yerde aynı yazılmıştır. Boztorgay kitabında “tewekkel”ve kadây yazılımları diğerlerinden farklıdır. Dobruca, Boztorgay ve Türküler de üçüncü söz aynıdır.Oysa yaygın söyleyişte “Eki elin bembeyaz” sözleri üçüncü söz olarak söylenilmektedir. Kırım’daki üçüncü sözlerle Türkiye’de son yıllarda söylenilen üçüncü sözlerin örtüşmesi Kırım ve Türkiye arasındaki gidiş gelişlerin etkileşimi olarak yorumlanabilir.Kırım Tatar Türküleri’nde “Deren kuyuga taş atsanda kaday” sözleriyle başlayan dördüncü dörtlükle en çok söz Türkiye’de gözükmektedir.
GENEL DEĞERLENDİRME
Kırım Tatar Halk Yırlarının asıl doğduğu yer, Kırım’dır. Türkiye’de ve Dobruca’da, Kırım’da olmayan yeni yırlar da oluşmuştur. Kırım’da doğan yırların ezgi ve söz olarak bir takım değişiklikler göstermesi halk bilimi olgusunun bir sonucudur. Yeni sözlerin eklenmesi de gayet normaldir. Bu konuya aslını bozmayalım aslı ne ise onu söyleyelim endişesi ile yaklaşanlar da olabilir. Onlar da kendilerine göre haklıdır. Ülke farklılıklarından doğan bütün bu çeşitlemelerin kayıtlara geçmesinde fayda vardır. Ortak bir çalışma veya söyleme yoluna gidildiği zaman tek bir tanesini söyleme yoluna gidilebilir.
Dobruca’da yırlara sonradan eklemeler olduğu görülmektedir. Bu çeşitlemeler, Dobruca ‘da yaşayanların söz konusunda oldukça birikimli ve yaratıcı olduğunu göstermektedir. Türkiye’de az görülen eklemeler belki de aslını bozmayalım endişesiyle oluşmamış olabilir.Yalnızca Kalaylı Kazan’da çeşitlemeler belirgindir.
Günümüzdeki kitle iletişim araçlarından dolayı söz ve müziklerin değişiminin yolu kapanmış görünmektedir. Yeni oluşturulan yırlarda değişme olamamaktadır. Üç ülkenin vatandaşları konumunda yaşayan Kırım Tatarları ,koşulların gelişmesiyle daha sık görüşecek böylece ezgilerde ve sözlerde oluşacak birliktelikler çoğalacaktır.
Kırım Tatar Halk Yırlarını oluşturanlara ve bizlere ulaştıranlara saygı ve selam olsun…
KAYNAKÇA
Bektöre, Emin., Kırım Halk Türküleri, Eskişehir Kırım Türk Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yayını, Eskişehir, 1972, s.5
Cafer Ali, Ahmet-Naci., Boztorgay, Kriterion Kitabevi, Bükreş, 1996 (İlk basım 1980) s.74-75.
Ekrem, Mehmet Ali., Bülbül Sesi, Kriterion Kitabevi, Bükreş, 1981, s.56-57.
Ennarov,D.,U.,B.,Kırım Tatar Muzıkasının Hrestomatyası, Muzişna Ukrayna, Kiev, 1989, s.42.
Eskişehir Kırım Türk Kültür ve Yardımlaşma Derneği, Folklor Şöleni Bülteni, Eskişehir, 1982, s.7.
Mahmut, Enver-Nedret., Dobruca Türk Halk Edebiyatı Metinleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara,1997, s.121-122.
Refat, Asan., Kırım Tatar Yırları, Simferopol, 1932, s.37.
Şerfedinov, Y., Yanra Kaytarma, Gafur Gulam adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, Taşkent, 1978, s.28-29
Uludemir, Muammer., Türküler l (Eskişehir Bölgesi), Milli Folklor Enstitüsü Yayını, Ankara, 1970, s.9.
[1] Y.Şerfedinov, s.136.
[2] Eskişehir Kırım Türk Kültür ve Yard. Derneği, Folklor Şöleni Şubat, 1982 s. 7
[3] D.,Ennarov,B.,U.,Kırım-Tatar Muzıkasının Hrestomatiyası,Muzişna Ukrayna,Kiev,1989, s.42.
[4] E., Bektöre, Kırım Halk Türküleri,Eskişehir Kırım Türk Kültür Folklor ve Yardımlaşma Derneği Yayını, Eskişehir, 1972, s.5.
[5] A.-N.,Cafer, Ali, Boztorgay, Kriterion Kitabevi,Bükreş, 1996 (İlk basım 1980),s.74-75.
[6] E.-N., Mahmut,Dobruca Türk Halk Edebiyatı Metinleri,Kültür BakanlığıYayınları,Ankara,1997 s.,121-122.
[7] A.-N., Cafer Ali,s.,59-60.
[8] D.,Ennarov,B.,U.,s.93.
[9] E.-N. Mahmut,s.117.
[10] Bektöre,s.20.
[11] Kırım Türküleri Kültür Yardımlaşma ve Folklor Cemiyeti Bülteni, Ankara, 1973, s.9.
[12] Şerfedinov, s.180.
[13] M.,A.,Ekrem, s.56.57.
[14] Bektöre, s.15.
[15] Şerfedinov, s.135.
[16] A.,-N.,Cafer Ali, s.,88-89.
[17] Bektöre, s.17.
[18] A.,Refat, s.40.
[19] E.,N.,Mahmut,s.130.
[20] Şerfedinov,s.59.
[21] E.,-N., Cafer Ali,s.78.
[22] Şerfedinov, s.120 .
[23] B.,Ennarov.,B.,U.,s.106.
