Seyid Abdullah Özenbaşlı

(Bahçesaray, 1867 – Akmescit, 1924)

Seyid Abdullah Özenbaşlı, 1867 yılında Bahçesaray‘da doğdu. İlk eğitimini yerli öğretmenlerden Hüseyin Efendi’den aldı. Daha sonra kendi gayret ve kabiliyeti ile Arapça, Farsça ve Rusça’yı öğrendi. Çeşitli sebeplerden dolayı düzenli bir tahsil hayatı olmadıysa da, istidadı ve becerikliliği sayesinde çok iyi bir hattat, doğu müziğini çok iyi bilen bir müzisyen ve terzi olarak tanındı.

1900’lü yıllarda “Tercüman” gazetesinde çalıştı ve bu gazetede Kırım’ın siyasî ve içtimaî hayatı ile alâkalı bir dizi makale yazdı.

İsmail Bey Gaspıralı ve Tercüman gazetesinin etrafında toplanan bir grup aydın gibi, S. A. Özenbaşlı da kendi eserleri vasıtasıyla “uyanış devri”nin mayasını geniş halk kitlesine aşılamaya çalıştı.

Kendi zamanında skolastik ve konservatizm ile mücadele eden şair, eserlerinde, aktifliği, hayat dinamizmini alkışlıyor, pasifliği, durgunluğu, hareketsizliği, cansızlığı reddediyordu..

S.A. Özenbaşlı, yüzlerce şiir yazdı, ama sağlığında bir iki şiirinden başkasını, neşretme imkânı bulamadı.

Eserlerinde Çarlık Rusyasına ve kendi halkının geleneksel, duyarsız zihniyetine karşı çıktı.

Özenbaşlı’nın tiyatro çalışmaları da oldukça önemlidir. Geçen asrın sonlarında Kırım Türklerinde tiyatro sanatı gelişmeye başlamıştı. 1886 yılında Bahçesaray’da Kırım Tatar dilinde ilk temsil oynandı. 14 Ekim 1901’de Gaspıralı’nın yardımı ile Bahçesaray’da tiyatro için ayrı bir bina tahsis edildi. Bu senelerde tiyatro hayatına katılan S.A.Özenbaşlı, “Olacağa Çare Olmaz” adlı üç perdeli piyesini ayrı bir kitap şeklinde “Tercüman” gazetesinin matbaasında bastırdı. Ancak, piyes sahnelendiğinde kadın rollerini oynayacak oyuncu bulunamadığı için S.A.Özenbaşlı, kendisi bu rollere iştirak etti ve matbuattaki haberlere göre, temsil gayet başarılı geçti.

Özenbaşlı, kadınların toplumdaki durumlarını düzeltmek için de öncülük ederek, kendi kızını İstanbul’a gönderip okuttu. İsmail Bey Gaspıralı’nın yardımcısı ve yakını, Kırım Tatar millî hareketinin bir üyesi, usta iktisatçı, müzisyen, hattat ve kabiliyetli bir yazar olan S.A.Özenbaşlı, oldukça genç yaşta ölmesine rağmen, Kırım Türklerinin millî medeniyet tarihlerine silinmez bir iz bıraktı. 6 Ocak 1924’te, Akmescit‘te öldü.

Eserleri:

“Kurultaycılık ve Oktyabr İnkılabı”, İleri, 1927, No:10, s. 6667; “Ey Gönül” (Şiir ve Rusça açıklaması), Tercüman, 31 Mayıs 1902; “Bağçasaray Destanı”. (Metin ve Rusça olarak kısaca açıklama), Tercüman, 7 haziran 1902; “Olacağa Çare Olmaz” (Piyes), Bağçasaray, Tercüman Matbaası, 1902; “Tatar’ın Vasiyeti”; “Cenaze Başında”. ( Şiir metinleri). Yeni Dünya, 18 Ocak 1924.

Kaynakça:

“Bahçasaray’dan Haber” (S.A.Özenbaşlı’nın “Olacağa Çare Olmaz” adlı piyesinin sahneye koyulması hakkında), Tercüman, 22 Nisan 1902.; Gasprinskiy İ., “Haber. ( S.A.Özenbaşlı’nın Bahçasaray’da açılan terzihanesi hakkında )”, Tercüman, 29 Nisan 1902; Zeki O. “Seid Abdulla Özenbaşlı’nın vefatı münasebetiyle”; “Yeni Dünya”, 9 Ocak 1924; Akçokraklı “O. Seid Abdulla Özenbaşlı kim idi.”, Yeni Dünya, 11 ocak 1924; Meinov C. “Kırım’da Kırım Tatar Tiyatrosu”, Yeni Dünya, 17 Kasım 1925; Latif-Zade A., “Kırım Tatar Edebiyatı’nın Son Devri Hakkında”, “Okuv İşleri”, 1927, No: 45, s. 3436; Kerimov İ.A. “Seid Abdulla Özenbaşlı”, Yıldız, 1992; Sayı:2, s.126-136

Kaynak: Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi,  Ankara 1999 – Cilt.13  Sf.353