İstanbul Kırım Derneği Tarihçesi

İstanbul Kırım Derneği Tarihçesi (1952-2011)

Özgür Karahan

İstanbul’daki Kırım Tatar sivil toplum kuruluşlarının tarihçesi 1908 Temmuzunda 2. meşrutiyetin ilanından hemen sonra kurulan Tatar Cemiyet-i Hayriyesi, Numan Çelebi Cihan ve diğer öğrenci arkadaşlarının kurduğu Kırım Tatar Talebe Cemiyeti ve yine aynı çekirdek kadronun kurduğu gizli Vatan cemiyetine kadar uzanır.1783′teki Rus işgali sonrasında Kırım’dan Anadolu’ya göçlerin en önemli merkezi İstanbul’du. Ağır şartlara dayanamayan Kırım Tatarları çareyi Aktopraklar adını verdikleri Anadolu’ya geçmekte bulmuşlar gemilerle Karadeniz sahilleri ve İstanbul’a varmışlardı. Göçmenlerin bir kısmı ise bugün Romanya ve Bulgaristan’da kalan Dobruca vilayetine sığınmışlardı.

İstanbul ve çevresinde hatırı sayılır bir Kırım Tatar göçmen nüfusu bulunduğu aşikârdır. Daha sonraları Dobruca’dan Anadolu’ya başka göç dalgaları olmuş, göçmenlerin hatırı sayılır bir kısmı İstanbul’a yerleşmişlerdi. Fatih’teki Taşhan ve Hamza Efendi’nin Kahvesi 1930′larda bu göçmenlerin buluşma yeriydi.

1952 yılında Kırım Türk Kültür Derneği ve 1954 yılında Kırım Türkleri Yardımlaşma Birliği kuruldu. Daha sonra bu iki dernek birleşerek 1960 yılında İstanbul Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği’ni oluşturdular. (4 Aralık 1960)

50 seneyi aşkın bir süredir Kırım ve Kırım Tatar Türklerini tanıtmak, kültürün devamlılığını ve gelişimini sağlamak maksadıyla çalışmalar yapıldı. Dernek çay ve yemekleri, Kırım halk oyunları çalışmaları, anma toplantıları ve tepreçler yapılageldi. Derneğimiz Kırım davasının hür dünyaya duyurulması görevini başarıyla sürdürdü. Kitaplar, broşürler yayımlandı. Bugün “Bahçesaray” dergisi 30 ülkeden 12.000 kişiye ulaşıyor.

Sovyetler Birliği’nin çözülüşü sonrasında sürgündeki vatandaşlarımız vatana dönmeye başlayınca derneğimiz tüm gücü ve mesaisini dönüşü desteklemeye kullandı. Millî mekteplerin inşaa ve tamirine katkılar, Kırım’daki millî ve dinî kurumlarımızın ihtiyaçlarının giderilmesi gibi öncelikli meselelerde yardım kampanyalarına öncülük etti.

Bugün, genel merkezi Ankara’da bulunan derneğimizin İstanbul şubesi de “kamu yararına dernek” sıfatıyla çalışmalarını sürdürmektedir.

1952 yılında Kırım Türk Kültür Derneği’nin kurucuları:

İsmail Hakkı Okday (28.10.1881-10.10.1977), Ali Nuri Okday, Haydar Gaspıralı, İsmail Noyan, Reşat Hayri Örlük, Aptullah Corgunlu, Ali Uzar, Burhaneddin Güler, Cafer Gülümoğlu, Cevher Çibiş, Enver Malcan, Ejder Varansu, Fazıl Özarna, Hamza Göktay, Hasan Maytapar, İsmail Güçlü, İsmail Otar, İbrahim Otar, Kemal Çelik, Mehmet Göktay, Reşat Akçura, Reşit Türker, Selim Ortay, Turgut Teberdar, Yusuf Büyüksu, Aziz Bozgöz, Sabri Cansever.

1954 yılında Kırım Türkleri Yardımlaşma Birliği’nin kurucuları:

Aptullah Çorgunlu, Ali Uzar, Burhanettin Güler, Cafer Gülümoğlu, Cevher Çibiş, Enver Malcan, Ejder Varansu, Fazıl Özarna, Hamza Göktay, Hasan Maytapar, İsmail Güçlü, İsmail Otar, İbrahim Otar, Kemal Çelik, Mehmet Göktay, Müstecip Ülküsal, Reşat Akçura, Reşit Türker, Sabri Cansever, Selim Ortay, Turgut Teberdar, Yusuf Büyüksu, Aziz Bozgazi. (?)

İlk idare heyeti : Av. Müstecib Ülküsal, Av. İbrahim Otar, Av. Ejder Varansu, Hasan Maytapar, Burhanettin Güler, Dr. Sabri Cansever, Dr. Enver Malcan, Cevher Cibiş.

Adres: Ankara Caddesi No:54 K.2 No:6 – İstanbul

22.01.1956: Beyazıt Beyaz Saray’da Abdullah Lokantası’nda Kırım Türkleri Yardımlaşma Cemiyeti toplantısı yapıldı.

1958: İsmail Hakkı Ertaylan’ın “Gazi Geray Han ve Hayatı ve Eserleri” kitabı yayımlandı.

Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği’nin başkan ve yönetim kurulları

1960:

Başkan: Abdurrahman Benlioğlu

İstanbul’da bulunan iki Kırım Türkleri Derneği’nin birleşmesiyle 4 Aralık 1960 tarihinde yeni birleşik dernek kuruldu. Kongre dernek genel merkezinde Orhan Özkırım’ın başkanlığında yapıldı.

Yeni derneğin ilk başkanı Emekli Albay Abdurrahman Benlioğlu idi.

1961:

Başkan: Abdurrahman Benlioğlu ( ?- 05.01.1979, İstanbul)

26.02.1961: Dernek binasında N. Çelebi Cihan’ı anma toplantısı düzenlendi.

03.04.1961: Cafer Seydahmet Kırımer’i anma toplantısı düzenlendi.

1962:

Fahri Başkan: Ali Nuri Okday

Başkan: Dr. Selâmi Bengi, Başkan Vekili: Abdullah Z. Sondal, Sekreter: Riza Gülüm, Veznedar: Şevket Mangut, Üyeler: Dr. Mustafa Baloğlu, Şükrü Başmak, Sadık Yaltalı, Yunus Ezgin, Rauf Hacıoğlu, Yedek Üyeler: Dursun Giray, İrfan Tarhan, Sabri Kızavul, Haysiyet Divanı : Cebbar Tarhan, Mecit Saraylı, Emirali Kırımtay, Murakabe Heyeti : Sedamet Kermençikli, Abdullah Çorgunlu, Seydahmet Bubay.

Dernek Adresi: Cağaloğlu Cad. No: 40.

Yönetim kurulu üyesi ve Millî Oyunlar Kursu’nun öğretmeni olan Rıza gülüm dernek lokalinde kursa devam eden öğrencilere mükafat tevzii toplantısında açılış konuşması yaptı.

08.04.1962: Vefatının 2. yılında Cafer Seydahmet Kırımer’i anma toplantısı düzenlendi. Açılış konuşmasını başkan Selami Bengi yaptı.

23.12.1962: Derneğin Cağaloğlu’daki binasında yıllık kongresi yapıldı. Yönetim ve denetleme kurulları raporları okundu, ibra edildi.

01.12.1963: Derneğin Cağaloğlu’daki binasında yıllık kongresi yapıldı. Yönetim ve denetleme kurulları raporları okundu, ibra edildikten sonra bir yıl için yeni yönetim kurulu seçilmiştir.

1964:

Başkan: Dr. Reşit Türker. Başkan Vekili: Diş Tabibi Mustafa Baloğlu, Veznedar: Basir Cavtöbeli, Sekreter: Mustafa Altan.

1965:

Başkan: Nurettin Mahir Altuğ

28.02.1965: N. Çelebi Cihan’ı anma toplantısı tertiplendi. Toplantının açılış konuşmasını dernek başkanı Av. Nurettin Mahir Altuğ yaptı. Ardından dernek sekreteri Mustafa Altan, Prof. Dr. Halil İnalcık, Azerbaycan Gençlik Derneği Başkanı İldeniz Kurtulan, Av. Müstecib Ülküsal söz aldılar.

19.12.1965: Derneğin senelik kongresi yapıldı. Riyaset divanı: Başkan Dr. Reşit Türker, başkan vekili: Mecit Sükuti, Sekreterler: Ahmet Tanatar, Dilaver Türker.

1966:

Başkan: Mecit Sükûti, Başkan vekili: Mustafa Altan, Sekreter: Nair Çorgunlu, Veznedar: Basir Cavtöbeli, Üye: Dursun Giray, S. Ahmet Kermençikli, Ahmet Adalan.

Denetleme Kurulu: Ömer Telepçi, Keşşaf Devletşah, Dilaver Türker.

Haysiyet Divanı: Fazıl İdrisli, Emir Ali Kırımtay, Halim Çelebi.

Dernek Adresi: Babıali Cad. No: 40.

1967:

Başkan: Mustafa Altan (?-Kasım 1981, İstanbul), Başkan Yardımcısı: Naci Ekem, Sekreter: İbrahim Taştaban, Muhasip: Mehmet Çokgezen, Üyeler: İzzet Çetin, Kazım Kırımlı, Rüstem Yılmaz.

19.11.1967: Cağaloğlu’daki dernek salonunda bir toplantı yapıldı. Açılış konuşmasını başkan Mustafa Altan yaptı. Av. Müstecib Ülküsal “Milliyet ve Türk Milliyetçiliği” konulu bir konuşma yaptı. İsmail Gaspıralı yazı yarışmasının sonuçları değerlendirildi.

1970:

Başkan: Aziz Ongun

06.02.1970: Dernek binasında genel kurul toplantısı yapıldı. Faaliyet raporu okundu.

1971 – 1972:

Başkan: Rüstem Kurtbelen, Başkan Yardımcısı: Naci Ekem, Sekreter: Candan Dayanç, Muhasebeci Veznedar: Basir Cavtöbeli, Mutemet: Erol Ocak, Üyeler: Mustafa Cankılıç, Kelam Çongarlı.

20.06.1971: Üsküdar’daki Nuri Demirağ Korusu’nda Tepreş yapıldı. Tepreş Dr. Aziz Ongun’un konuşmasıyla başladı.

24.10.1971: Yıllık kongre yapıldı, yeni yönetim seçildi.

10 Aralık 1972 – 09 Haziran 1974

Başkan: Rüstem Kurtbelen, 2. Başkan: Av. Ali Kemal Gökgiray, Sekreter: Dr. Aziz Ongun, Veznedar: Mehmet Çokgezen, Muhasip: Cengiz Muratşah, Üye: Kelam Çongarlı, Üye: Basir Cavtöbeli

Denetim Kurulu: Mustafa Altan, Halil Kırımman, Mustafa Ertürk.

08.04.1973: Çelebi Cihan ve C.S. Kırımer’in anıldığı dernek binasındaki toplantıda açılış konuşmasını başkan Rüstem Kurtbelen yaptı. Ardından ikinci başkan Ali Kemal Gökgiray konuştu.

24.03.1974: Taksim Gazinosu’nda geleneksel “Kırım Gecesi” düzenlendi. Gece anısına bir kitapçık bastırıldı.

30 Nisan 1974 – 07 Mayıs 1974: İstanbul Şehir Tiyatroları Yeni Komedi Bölümü’nde Mehmet Vani Yurtsever’in “Kurban Bayramı Gecesi veya Kök köz Bayar” adlı piyesi sergilendi. Rejisörlüğü Sibel Göksel yaptı.

09.06.1974: Genel Kurul Toplantısı yapıldı.

10 Haziran 1974 – 30 Kasım 1975:

Başkan: Av. Ali Kemal Gökgiray, İkinci Başkan: Server Turupçu, Sekreter: Av. Cahit Nogay, Muhasip: İsmail Çokgezen, Veznedar: Basir Cavtöbeli, Mübayaa memuru ve sorumlu ayniyat saymanı: Kelam Çongarlı, dernek binası bina amiri: Erol Ocak. Denetleme Kurulu: Fazıl İdrisli, Erol Maylı, Osman Devlet.

1976:

Başkan: Rüstem Kurtbelen, Sabri Uçkaç, Halim Camanak, Kelam Çongarlı, Reşat, Or, Seydahmet Kermençikli, İbrahim Sertkaya. Denetleme Kurulu: Mustafa Altan, Fazıl İdrisli, Mustafa Cankılıç.

30.11.1975: Genel kurul toplantısında iki yıllık raporlar okunup ibra edildi. Toplantı başkanlığını İsmail Otar yaptı.

29.02.1976: Türkiye Göçmen Dernekleri Federasyonu’nun Şehit Mustafa Cemiloğlu için anma toplantısında 14 derneğin temsilcileri hazır bulundu. Açılış konuşmasını Rüstem Kurtbelen yaptı.

07.11.1976: Olağanüstü kongre gerçekleştirildi. Kadınlar kolu ve Müzik kolu oluşturuldu.

1977:

Başkan: Rüstem Kurtbelen, Başkan Yardımcısı: İbrahim Sertkaya, Sekreter: Seyitahmet Cibiş, Muhasip: Ahmet Ferit Özenli, Veznedar: Basir Cavtöbeli, Üyeler: Kelâm Çongarlı, Bülent Başkurt. Kadınlar kolu: Cevher Cibiş. Müzik Kolu: Oruç …

02.03.1980: Genel kurul toplantısında yeni yönetim seçildi.

1980:

Başkan: Av. Sabri Uçkaç, İkinci Başkan: Fazıl İdrisli, Sekreter: İbrahim Sertkaya, Muhasip: Cengiz Bahadur, Veznedar: Basir Cavtöbeli, Bina amiri: Kelam Çongarlı, Üye: İbrahim Taştaban, Yedekler: Keşşaf Devletşah, Cengiz Toksoy, Ahmet Adalan. Denetleme Kurulu: Başkan: Mustafa Altan, Üye: Mustafa Cankılıç, İsmail Yurtsever. Yedekler: Seydahmet Yılmaz, Hasan Takıl, Sinan Baki.

1984:

Başkan: Sabri Uçkaç, 2. Başkan: Niyazi Elitok, Üyeler: Basir Cavtöbeli, Sevinç Başkir, Hayri Takıl.

12 Eylül 1980 darbesi sonrasında duraksayan faaliyetler yeniden başladı.

15.11.1986: Genel kurul toplantısı yapıldı. Yeni yönetim seçildi.

1986:

Başkan: Niyazi Elitok, 2.Başkan: Dr. Hayati Durmaz, Sekreter: Av. Taner Kayan, Muhasip: Turgut Yurtseven, Üye: Basir Cavtöbeli, Kültür Kolu: İrfan Konter, Halk Oyunları: İsmail Başmak,

25.01.1987: Dernek lokalinin açılışı yapıldı. Şehremini, Büyük Saray Meydanı 16/2.

15.12.1988: Genel kurul toplantısı yapıldı.

1988:

Başkan: Niyazi Elitok, 2.Başkan: Av. Taner Kayan, Sekreter: Selim Borça, Muhasip: Dilek Devlet, Üye: Murat Vatansever, İlyas Çokay, Basir Cavtöbeli, Beyzi Güler.

25.01.1987: Dernek lokalinin açılışı yapıldı. Şehremini, Büyük Saray Meydanı 16/2.

03.04.1988: Pazar günü Sheraton Oteli Merhaba salonunda geleneksel çay toplantısı düzenlendi.

15.12.1988: Genel kurul toplantısı yapıldı.

09.12.1990: İstanbul ve Ankara’daki derneklerin bir çatı altında toplanması için toplantı yapıldı.

22.12.1991: Genel Kurul Toplantısı yapıldı.

1992:

Başkan: Taner Kayan, 2.Başkan: Niyazi Elitok, Muhasip: Celal İçten, Üyeler: İlyas Çokay, Derya Bağış, Ragıp Demir, Uğur Mertol.

Mart 1991: Pazartekke Sokak 4/3, Şehremini adresindeki Emel Kırım Vakfı’na ait daireye taşınılarak yeni lokalin açılışı yapıldı.

1993:

Başkan: Celal İçten, 2.Başkan: Bülent Özşeker, Sekreter: Hasan Şener, Muhasip: Savaş Göynüllü, Veznedar: Cihat Elitok, Üyeler: Taner Kayan, Ülker Şanlı.

1995 – 20 Mayıs 1997

Başkan: Celal İçten, 2. Başkan: Ertan Baştuhan, Sekreter: Hasan Şener, Veznedar: Ülker Şanlı, Muhasip: Savaş Göynüllü, Üyeler: Hakan Erkan, Kutluk Kağan Sümer.

28.05.1995: Mavi Marmara Et Lokantasında geleneksel Kırım Gecesi düzenlendi.

20 Mayıs 1997 – 11 Mayıs 1999

Başkan: Celal İçten, 2. Başkan: Ülker Şanlı, Sekreter: Selami Kaçamak, Veznedar: Savaş Göynüllü, Muhasip: Ertuğrul Toksoy, Üye: Niyazi Elitok, Üye: Ertan Baştuhan.

11 Mayıs 1999 – 22 Mayıs 2001

Başkan: Celal İçten, 2. Başkan: Ülker Şanlı, Sekreter: Selami Kaçamak, Veznedar: Nezahat Erişkin, Muhasip: Ertuğrul Toksoy, Üyeler: Niyazi Elitok, Erhan Türedi.

22 Mayıs 2001 – 15 Nisan 2003

Başkan: Celal İçten, 2. Başkan: Savaş Göynüllü, Sekreter: Selami Kaçamak, Veznedar: Nezahat Erişkin, Muhasip: Ertuğrul Toksoy, Üyeler: Niyazi Elitok, Melih Cilsim.

15.04.2003-14.02.2005

Başkan: Celal İçten, 2. Başkan: Melih Cilsim, Sekreter: Özgür Karahan, Veznedar: Savaş Göynüllü, Muhasip: Murat Kırımlıoğlu, Üyeler: Selami Kaçamak, Ertuğrul Toksoy.

14 Şubat 2005 – 17 Şubat 2008

Başkan: Celal İçten, 2. Başkan: Melih Cilsim, Sekreter: Özgür Karahan, Veznedar: Savaş Göynüllü, Muhasip: Murat Kırımlıoğlu, Üyeler: Selami Kaçamak, Lebip Bağış.

17 Şubat 2008 – 23 Ocak 2011

Başkan: Celal İçten, 2. Başkan: Melih Cilsim, Sekreter: Özgür Karahan, Veznedar: Savaş Göynüllü, Muhasip: Murat Kırımlıoğlu, Üyeler: Ülker Şanlı, Lebip Bağış.