Kırım Tatar sözlü edebiyatının en zengin ve kıymetli türü olan çın ve maneler, halk arasında çok geniş bir alana yayılmıştır. Çın ve maneler düğünlerde, toplantılarda söylenir. Bu türün Kırım Tatar folklorüne has hususiyetleri vardır. Çın ve maneler mevzu ve münderice bakımından değişik türlerde olup, halkın hayatını etraflıca sararlar. Bu eserlerde halkın iktisadî, içtimaî, siyasî hayatı bediî surette tasvir edilir.

Çın ve manelerde insanların iç dünyaları, sevgileri benzetmeler yapılarak tasvir edilir.

Çın ve manelerin hemen yaratılıveren küçük hacimli türler olması sebebiyle her devrin özelliklerini rahatça aksettirmesi, içtimaî ve siyasî hayatta bu türe çok sık müracaat edilmesine sebep olmuştur.

Çın ve manelerde maksat sadece eğlenmek için değil, halkın fikrinin usta bir şekilde ortaya konmasıdır. Bu konuda halk atalar sözü yaratmıştır.

“Çıñ değeni çiy göndir, qayda olsa keter,

Añlamazğa boş sözdir, añlağanğa ceter”.

Bu konuda Yusuf Bolat “Halk Ağız Yaratıcılığının Lirika Hazinesi” isimli makalesinde “Çıncılar, çıncı kedaylar ve olan dinleyen insanlar bu işe yalnız bir temaşa olarak değil, aklın göstergesi, bediî bir ayna, diye düşünmüşlerdir.”⁶⁹ demektedir.

Çın ve manelerde kolektiftik şarttır. Bu eserler iki veya daha çok insanın iştirakiyle söylenir. Çın ve maneleri daima söyleyen meşhur çıncılar vardır.

Kedaylar ve çıncılar halkın saygısını kazanmış insanlardır. Düğünlerde toplantılarda çın ve mane akşamlarında meşhur çıncılar, kedayların toplandığı yerlerde çın ve mane söyleme yarışmaları düzenlenirdi.

Çın ve mane söylenirken çınlaşmalar genç kızlar ve delikanlılar arasında da yapılır. Toplantıda kız ve delikanlılar iki gruba bölünür ve çınlaşmaya başlarlar. Sırası gelen karşıdaki grubu tenkid ederek çın söyler, yalnız bu tenkidler şaka ile yapılır ve kırıcı konuşmalara sebep olmazdı.

Çınlar münderice ve gayesine göre; hayatla ilgili çınlar ve tarihî çınlar olmak üzere iki grupta incelenir.

Hayatla ilgili çınlan halkın sıkıntısını tasvir eden çınlar; bahtsız sevgi ve eski örf âdetler hakkında çınlar; din ve din görevlileri hakkında çınlar başlıkları altında incelemek mümkündür.

Ayrıca bulmacalı çınlar da vardır. Maneler ise münderice ve gaye bakımından çınlardan farklılık gösterir. Maneler sevgi üzerinedir.

⁶⁹ Y.Bolat, Maneler ve Çınlar, Taşkent 1975, s. 8.

Kaynak: Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi,  Ankara 1999 – Cilt.13  Sf.52